Bonsai, podobnie jak inne dziedziny sztuki, posiada swoje kanony i style. Warto je poznać i w początkowej fazie nauki dążyć do ich uzyskania.

Podstawowy cel bonsai

Zdaniem mojego Nauczyciela, p. Marka Gajdy:

Naczelnym celem kształtowania bonsai jest uzyskanie obrazu starego drzewa. Wszystkie działania bonsaisty podporządkowane tej zasadzie.

Czym zatem charakteryzuje się stare drzewo?

Pień – gruby zwężający się ku górze, pokryty pomarszczoną korą daje drzewku siłę i wiek.

Korzenie – widoczne i mocne korzenie są również cechą starego drzewa; ich grubość i rozłożenie daje drzewu oparcie.

Konary – grubsze konary są położone niżej i wygięte w dół pod ciężarem młodych gałęzi i liści.

Nauczyciel powiedział pierwszego dnia podczas zajęć w swojej szkole, że wielu bonsaistów ma trudności w uzyskaniu drzewek bonsai zgodnych z japońskim kanonem, dlatego tworzy drzewka w stylu tzw. dowolnym (freestyle), ukrywając braki drzewa lub własną niewiedzę.

Aby świadomie łamać kanony, należy najpierw osiągnąć perfekcję w tych z bogatego japońskiego kanonu. Na końcu tej drogi najczęściej okazuje się, że drzewka w nim opisane, wyglądają pięknie – nie ma sensu wymyślać i dorabiać teorii do freestylowych stylizacji 🙂

Jak patrzeć na drzewko bonsai?

Patrząc na front drzewka bonsai, wyobrażamy sobie, że patrzymy na stare drzewo od południa.

Oznacza to, że od frontu drzewko otrzymuje więcej słonecznego światła.

W związku z tym gałęzie są krótkie i dobrze rozbudowane. Z tyłu drzewka – wprost przeciwnie. Tył obrazuje północną wystawę, czyli nieco mniej światła. W związku z tym gałęzie są dłuższe i bardziej wyciągnięte w poszukiwaniu światła. Dlatego też korona drzewka – patrząc od boku – nie jest symetryczna: przód jest krótszy, tył bardziej wydłużony.

Z tego samego powodu cały pień drzewka jest lekko pochylony do przodu. Podobnie jak wierzchołek drzewa. Również w kierunku światła.

Także końcówki gałęzi wycięte są lekko do przodu i w górę – w stronę słońca i światła.

W ramach ćwiczeń warto patrzeć na stare drzewa występujące naturze pod kątem stylów bonsai. Ja chyba zaczne od wycieczki do Rogalina koła Poznania, aby popatrzeć na dęby z czasów pierwszych Piastów.

Style bonsai wg japońskich kanonów

Stylów bonsai jest kilkadziesiąt. Mam nadzieję, że kiedyś uda mi się zdobyć ich pełne zestawienie wraz z dokładnym omówieniem.

Tymczasem poniżej znajdziesz kilka podstawowych wg różnych kryteriów:

Podział ze względu na kształt pnia lub gałęzi

• Chokkan – pień wyprostowany
• Shakan – pień pochylony
• Moyogi – styl wzniesiony o wygiętym pniu
• Fukinagashi – drzewo formowane przez wiatr
• Bunjin – styl literacki
• Kengai – styl kaskadowy
• Hokidachi – styl miotlasty
• Shidare-zukuri – styl płaczący
• Bankan – pień w kształcie litery S
• Nejikan – drzewo o skręconym pniu

Style bonsai o wielu pniach

• Sokan – podwójny pień
• Kabudachi – o wielu pniach
• Yoso-Uye – las
• Saikei – krajobraz

Style / techniki bazujące na martwym drewnie

• Shiramiki – styl (prawie) martwego drzewa
• Tanuki – połączenie martwego drewna i żywego drzewa
• Sabamiki – pęknięty, wydrążony pień
• Sharikan – pień pozbawiony kory

Pozostałe style eksponujące różne cechy charakterystyczne

• Ne-agari – drzewo stojące na korzeniach
• Ishizuke – drzewo rosnące na skale

Zestawienie

Dla lepszej wizualizacji i graficznego wyobrażenia stylów bonsai, warto zanalizować poniższy rysunek: