Buk jako bonsai to bardzo dobry pomysł: nie dość, że ma pięknie zabarwioną korę, to jeszcze utrzymuje stare zwinięte liście malowniczo do kolejnej wiosny. Choć warto wiedzieć, jak je pielęgnować i kształtować.

Poznaj także fazy fenologiczne buka.

Stanowisko

• stanowisko zacienione (półcień)
• cieniować szczególnie w lecie, chroniąc liście przed ostrym słońcem w południe

Młode liście należy szczególnie chronić przed wiatrem i ostrym słońcem, gdyż powodują schnięcie i brązowienie liści. W maju szczególnie zwrócić uwagę na wiosenne przymrozki, które mogą zniszczyć młode liście. W tym przypadku lepiej na noc wnieść bonsai do domu.

W zimie przy temperaturze niższej niż minus 5 stopni należy zabezpieczyć korzenie (szczególnie buka karbowanego), a całą roślinę chronić przed powiewami zimnego wiatru.

Buki pospolite, jako pochodzące z klimatu morskiego, lubią wilgoć w powietrzu, więc warto podłożyć pod donicę podstawek z kamyczkami i wodą lub też zraszać drzewko dwa razy dziennie.

Buki karbowane to pochodzą z gór gdzie powietrze jest bardziej rześkie, stąd też należy bezwzględnie pamiętać o odpowiednim podlewaniu i chłodzeniu powietrza wokół rośliny (nagrzany balkon nie jest tutaj dobrym miejscem).

Fenologia buka pospolitego

Poniższe terminy odnoszą się do wysokości 10 -140 m n.p.m.

Nabrzmiewanie pąków

Pąki buka zaczynają nabrzmiewać, gdy minimalna dobowa temperatura powietrza staje się dodatnia oraz gdy średnia dobowa osiąga 4-7 stopni (termoperiodyzm). Na podanej wysokości ma to miejsce w pierwszej połowie kwietnia.

Drugim koniecznym warunkiem jest długość dnia świetlnego (fotoperiodyzm).

Rozwój liści

Na wysokości 10 -140 m n.p.m. rozwój liści zaczyna się najwcześniej 11 kwietnia, a najpóźniej 3 maja.

Na wysokościach 150 – 200 m n.p.m. odpowiednio: 30 marca i 30 kwietnia. Można przyjąć, że co około 100 metrów czas ten przesuwa się o około 2 dni.Opadanie łusek z pączków i całkowity rozwój liści

Opadanie łusek z pączków ma miejsce w drugim tygodniu maja, natomiast liście powinny być już całkowicie rozwinięte w 3 tygodniu maja.

Rozwój korzeni

Najbardziej intensywny rozwój korzeni przypada na ostatnie dwa tygodnie czerwca i pierwsze dwa tygodnie lipca.

Natomiast całkowity proces rozwoju korzeni zaczyna się pod koniec maja i kończy na początku listopada.

Kwitnienie

Buk kwitnie w fazie rozwoju liści.

Buki rosnące samotnie wytwarzają kwiaty i nasiona najwcześniej około 40 roku życia

Silniejsze kwitnienie na bukach pojawia się średnio co 5-8 lat..

Rozwój przyszłorocznych pąków

Przyszłoroczne pąki zaczynają się wykształcać w zasadzie na pierwsze dni, po wykształceniu zielonych liści. Natomiast kończy się w ostatnich dniach sierpnia tudzież na początku września.

Fazy wzrostu

Dla buka pierwsza faza wydłużania pędów  trwa około 40 dni i kończy się w pierwszej połowie czerwca.  Następnie buk wchodzi w fazę około 20 dniowego spoczynku i następnie buk aktywuje ten proces na kolejne niecałe 3 tygodnie i kończy się w lipcu.

Początek jesiennego przebarwiania buków

Liście buka zaczynają się przebarwiać jesiennie na początku października. Przebarwianie liści zaczyna się od wierzchołków do podstawy korony.

Opadanie liści zaczyna się w 3 tygodniu października.

Podłoże

Mieszanka: akadama + zeolit + bims+ czerwona lawa (6:1:2:1) + nieco kompostu.

Jeżeli trzymasz buka na balkonie i w lecie nie możesz w ciągu dnia regularnie podlewać, warto do mieszanki dodać włókien kokosowych, zwykłej ziemi lub odkwaszonego torfu, który zatrzyma na dłużej wilgoć. Zabezpieczny to bryłe korzeniową przed zbytnim przesuszeniem.

Buki rozwijają się w podłożu zasobnym w wapń, magnez i potas. Część naukowców jest zdania, że zawartość wapnia w glebach warunkuje występowanie buka.

Buki lubią podłoże lekko wapienne, bogate w składniki odżywcze, o dobrym drenażu i utrzymujące wilgoć (pH 5-7).

Ponieważ buki są wrażliwe na przesuszenie bryły korzeniowej, należy stosować podłoże, które jest w stanie zatrzymać w sobie wodę po podlaniu. Szczególnie, ze korzenie odżywcze buka znajdują się bliżej powierzchni gleby.

Niektórzy bonsaiści polecają stosowanie dwóch rodzajów akadamy różniących się średnicą cząstek (mało i duże – około 0,5 cm).

Mikoryza buka popolitego

Buk pospolity zaliczany jest do drzew mikoryzowych (analogicznie do sosny), tzn. rozwija się tylko i wyłącznie wtedy, gdy korzenie pozostają w symbiozie z pewnymi grzybami glebowymi.

Dla nas jest to wskazówka, aby w przypadku buka pospolitego nie płukać korzeni wodą a także zmieniając podłoże w trakcie przesadzania, zawsze dodać nieco starego podłoża.

Przesadzanie

Buki przesadzamy wczesną wiosną w momencie nabrzmiewania i wydłużania się pąków (około w połowie kwietnia).  Warto obserwować także kolor kory, która zmienia barwę z brązowej na bardziej zielonkawą.

Natomiast starsze drzewa przesadzamy wtedy, gdy jest to konieczne.

Po przesadzaniu utrzymujemy podłoże stale wilgotne. Przesuszenie na tym etapie (szczególnie po przycięciu korzeni) może zabić drzewko. Po przesadzaniu utrzymywać koniecznie podłoże w stanie wilgotnym!!!

Przycinanie korzeni

Przesadzając drzewko, łączymy ten proces ze skróceniem korzeni. Buki dobrze znoszą skracanie korzeni, tak więc możemy je przyciąć nawet znacznie bez obawy o utratę rośliny. Dlatego warto usunąć wszystkie grube korzenie, które rosną pionowo w dół lub w innym niepożądanym kierunku.

Przycinanie korzeni należy połączyć z przycięciem gałęzi, tak aby wyrównać drzewku straty (tzn. przycinamy tyle gałęzi ile przycięliśmy korzeni). Jeżeli chcemy przy tej okazji wyciąć grubsze gałęzie, to powinniśmy je wyciąć zimą, gdy drzewko jest w stanie spoczynku, a dopiero na wiosnę przesadzić.

Po przesadzeniu drzewko umieszczamy w cieniu na miesiąc, zwracając baczną uwagę na utrzymanie wilgotnego podłoża.

Po przesadzeniu nie nawozimy rośliny! Czekamy aż wróci do zdrowia i wytworzy liście. Dopiero miesiąc o ich wytworzeniu zaczynamy nawozić drzewko.

Jeżeli przesadzamy wczesną wiosnę, bezwzględnie chronimy bryłę korzeniową przed przymrozkami (do zimnej Zośki). Inaczej ryzykujemy życie drzewka, gdyż przymrozek potrafi zniszczyć młode korzonki). 

Niestety mój piękny buk padł ofiarą niedoinformowania w tym zakresie, mimo iż w szkole bonsai pod koniec lutego przesadzaliśmy kilka buków. Zabrakło jednego kluczowego szczegółu i moje prywatne drzewko umarło.

Podlewanie

Ponieważ buki są bardzo wrażliwe na przesuszenie oraz przelanie bryły korzeniowej, podłoże utrzymujemy równomiernie wilgotne.

Gleba nie może mocno przesychać, ani być stale mokre (podmokłe).

Ponieważ buki potrzebują dużo wody, warto przesadzić je do głębszej doniczki.

Nawożenie

• Nie nawozimy przez około miesiąc od momentu pojawienia się liści
• Buki lubią być nawożone. Ponieważ nie lubią soli w podłożu nawozimy organicznie (unikamy nawozów chemicznych)
• Należy zadbać o to, aby w nawozie był obecny potas (K)

Przycinanie kształtujące

Chcąc utrzymać kształt korony drzewka, na wiosnę wydłubujemy liście na końcach gałązek, zostawiając na nich 2-3 liście. Dzięki temu gałązka będzie się zagęszczała w kierunku pnia, a nie rosła na długość.

Przycinając gałęzie, nad ostatnim pąkiem zostawiamy około 0,5 cm pędu, tak aby mógł spokojnie uschnąć – odetniemy go nieco później.

Alternatywnie gdy wiosnę pąki zaczną się otwierać w liście, otwieramy je palcami szukając od razu w środku drugiej pary liści, którą od razu wyskubujemy.

Jeżeli zbyt duża liczba pąków skupiona jest w jednym miejscu, niektóre z nich należy usunąć, gdyż jak rozwiną się z nich liście, to będą na siebie nachodziły, odbierając sobie światło, co doprowadzi ostatecznie do ich opadnięcia.

Mocne cięcie wykonujemy po koniec (początek lutego), gdy pąki jeszcze nie nabrzmiewają. Należy pamiętać, że usuwanie grubych konarów bardzo osłabia buki. Dlatego w roku, w którym wykonujemy mocne cięcie w lutym, nie przesadzamy drzewka i nie skracamy korzeni na wiosnę. Poza tym grube konary usuwamy w trybie „co roku jeden”, a nie wszystkie na raz.

Pobierając materiał na bonsai z natury wymagający licznych cięć grubych gałęzi, rozkładamy ten proces na kilka sezonów wegetacyjnych.

Drobniejsze cięcia można wykonać jeszcze podczas przesadzania wczesną wiosną lub późną jesienią / zimą – wtedy rany należy zabezpieczyć maścią, aby drzewko nie traciło soków, gdyż może to grozić utratą gałęzi.

Cienkie gałązki możemy przycinać cały sezon wegetacyjny.

Przycinanie utrzymujące kształt korony

W przypadku dojrzałych buków, które mają już zagęszczoną koronę, postępujemy w następujący sposób:

1. Na wiosnę pozwalamy młodym pędom rosnąć (nawet tak do 12 par liści), a następnie przycinamy je raz w maju i raz w czerwcu, w taki sposób, że na każdym pędzie zostaje jeden lub maksymalnie dwa liście.  Zostawiamy oczywiście ten liść / te liście, w kierunku którym chcemy, aby postały nowe pędy. Równocześnie usuwamy pąki, które znajdują się w niewłaściwym miejscach.
2. Drugi sposób, to przycinanie liści zaraz po otwarciu pąków do dwóch i tak postępujemy z kolejnym rzutem.

Przycięcie największych liści

• po przycięciu młodych pędów liście szczytowe mają tendencję do dużego wzrostu zakrywając koroną drzewka
• Gdy stwardnieją pod koniec maja / na początku czerwca, przycinamy je w taki sposób, aby zostawić jedynie pół lub 1/3 wielkości blaszki.
• Wtedy wpuszczamy więcej światła do wnętrza korony oraz sprawiamy, że pąki szczytowe nie będą tak wyraźnie większe i silniejsze od pozostałych

Defoliacja całkowita wczesną wiosną

2 tygodnie po przycięciu pierwszego przyrostu do dwóch liści zaraz po otwarciu się liści (gdy są w takim zwieszonym stanie), możemy usunąć pozostałe dwa liście.

Zabiegu nie robimy w roku, gdy przesadzaliśmy lub formowaliśmy drzewko. Jest to zabieg na końcową fazę rozwoju drzewka.

Liście, które później się pojawią będą mniejsze, a pędy delikatniejsze.

Jeżeli drzewko jest dobrze nawożone, ten drugi rzut liści może zostać ponownie przycięty do 2 liści, które po kolejnych 14 dniach znowu zostaną usunięte.

Po defoliacji umieszczamy buki w cienistym miejscu, gdyż drzewko jest wrażliwe na nagłe odsłonięcie kory.

Selekcja pąków

Ponieważ pączki buków rosną bardzo intensywnie, te szczytowe warto uszczykiwać, aby zagęścić koronę oraz uniknąć wyrastania gałęzi z długimi międzywęźlami.

Drutowanie / kształtowanie

Ponieważ w czerwcu następuje gwałtowny przyrost na grubość, druty zakładam pod koniec lipca i trzymam do kolejnego sezonu.

W trakcie sezonu wegetacyjnego warto obserwować, czy drut nie wrasta w korę. W razie czego zdejmujemy druty i przekładamy je obok, jeżeli gałąź nadal nie trzyma kształtu.

Zakładając drut obserwuj regularnie drzewko, gdyż buki rosną bardzo intensywnie i już po 2 miesiącach drut może wrastać w korę.

A korę buki mają bardzo wrażliwą korę, dlatego należy bardzo uważać podczas drutowania, aby jej nie poranić. Tym bardziej, ze rany nie goją się łatwo. Dlatego polecam owijać wcześniej drut namoczoną rafią, a tam gdzie to możliwe kształtować bonsai poprzez odciągi.

Po zadrutowaniu drzewka umieść je w cieniu i zraszaj wodą 2 razy dziennie przez miesiąc.

W przypadku drzew liściastych ciekawsze efekty uzyskasz nie drutując ale pracując z odciągami i przycinając odpowiednio.

Kształtowanie

Buki w naturze cechują się pniem prostym lub z delikatnymi wygięciami.

Buki nie mają również zbyt widocznych korzeni (nebari) na powierzchni podłoża.

Korona drzew jest zaokrąglona (nie trójkątna!) lecz również nie idealnie okrągła.

Uwagi

• buk karbowany w temperaturze powyżej 33 stopni C ma tendencję do nagłego usychania liści. Na szczęście najczęściej puszcza w tym samym sezonie nowe. Chcąc tego uniknąć warto warto chronić drzewko przed bezpośrednim słońcem (cieniowanie) i ustawić pod nim duży podstawek z wodą, która parując w upale będzie chłodziła bezpośrednie otocznie drzewka i jego bryłę korzeniową.
• buk pospolity w temperaturze powyżej 35 stopni zaczyna zawijać brzegi liści, które usychają. Rozwiązanie jak wyżej: cieniowanie i podstawki z wodą.