Bonsai to drzewo w doniczce. Stąd też dobór doniczki jest tak samo ważny jak drzewko, które pielęgnujemy. Dopiero drzewko w donicy stanowi stylistyczną jedność. Warto zatem poznać kilka reguł i dowiedzieć się, jak dobrać doniczkę do naszego drzewka.

Doniczka treningowa czy do bonsai

Ważne: w tym artykule mówię o bonsai, czyli już dobrze ukształtowanym drzewku, które przesadzamy do mniejszej doniczki, aby zaczęło proces miniaturyzacji liści i igieł oraz zagęszczania korony drobnymi przyrostami.

Jeżeli Twoje drzewko jest jeszcze na etapie kształtowania, nie przesadzaj go do małej doniczki. Przesadzając jedynie spowolnisz jego rozwój i w efekcie nigdy nie uzyskasz bonsai. Dlatego na tym etapie polecane są różnego typu donice treningowe:

Uwaga: dobierając doniczkę pamiętajmy, że powinna być jedynie nieco większa od bryły korzeniowej. Dobierając za dużą doniczkę ryzykujemy, że korzenie drzewka zgniją z powodu zbyt dużej ilości wody, którą podłoże w doniczce zgromadzi.

Wybieramy doniczkę do bonsai

Wbrew pozorom literatura bonsai nie rozpieszcza nas informacjami na ten temat. Wielu autorów ogranicza się do pobieżnych informacji i wypełnieniem treści wieloma zdjęciami doniczek. To niestety zbyt mało, aby dobrze dobrać doniczkę do bonsai. Dlatego przeprowadziłem własne śledztwo w kilkunastu źródłach i spisałem reguły, zebrane od kilkunastu autorów, które – mam nadzieję – udało mi się ułożyć w logiczną całość.

Zdjęcia wszystkich doniczek pochodzą ze strony japońskich pracowni ze słynnej Tokoname: www.tokoname.or.jp

Kształty doniczek do bonsai

Klasyczne doniczki do bonsai mają 4 podstawowe kształty:

• prostokątne i kwadratowe nawiązujące do krajobrazu gór i pól
• okrągłe i owalne nawiązujące do brzegów jezior
  

  Zastosowanie

  Doniczki prostokątne z kwadratowymi brzegami używane są do drzewek prowadzonych w stylu wyprostowanym.

  

  

  Doniczki owalne i okrągłe lub prostokątne z zaokrąglonymi brzegami używane są dla form z pochylonym lub wygiętym pniem.

  

  

  Duże płaskie owalne doniczki są stosowane do nasadzeń grupowych lub krajobrazów (suiban).

  

  

  Małe płaskie okrągłe doniczki z wciągniętym randem i płaskie na bazie wielokąta używane są dla stylu literackiego.

  

  

  Doniczka glazurowana czy nieglazurowana?

  Nieglazurowane matowe doniczki pasują do drzew iglastych o matowych igłach.

  

  Doniczek nieglazurowanych o wypolerowanych ścianach używa się tylko dla drzew liściastych

  .

  Glazurowane matowe doniczki dla drzew liściastych zrzucających liście oraz dla drzew iglastych o ciemnych, połyskujących igłach (np. cis).

  

  Glazurowane doniczki o połyskujących ściankach używa się dla drzew liściastych o połyskujących liściach, drzew liściastych o kolorowych liściach oraz dla drzew i krzewów wieczniezielonych.

  

  Jaki kolor powinna mieć doniczka?

  Wybierając kolor doniczki powinniśmy kierować się harmonijnym dobrem do kolorów charakterystycznych dla drzewka (np. kory, liści, owoców, kwiatów). Kierujemy się tą cechą, która jest szczególna lub widoczna w okresie, w którym planujemy np. wystawiać drzewko.

  Jak dopasować kolor doniczki do kolorów drzewka? Najprościej jest skorzystać z koła kolorów komplementarnych i wybieramy kolor przeciwny np. do koloru owoców lub kwiatów.

  

  I tak, jeżeli chcemy doniczką nawiązać do czerwonych owoców (np. kaliny), możemy wybrać doniczkę w kolorze błękitnym.

  Masywne drzewa o mocno rozbudowanym pniu mają często ciemne doniczki o kolorze zbliżonym do koloru kory / nebari, stanowiąc ich przedłużenie optyczne.

  Koło kolorów jest oczywiście jedynie pewną pomocą.

  Warto bazować natomiast na własnym guście i poczuciu estetyki, aby jako właściciel drzewka być przekonanym co do całości kompozycji drzewka i doniczki. Zasady zasadami, ale są one pewną wskazówką do przemyślenia.

  Dobieramy rozmiar doniczki do drzewka bonsai

  Omawiając poniżej dobór rozmiaru doniczki do bonsai, będziemy posługiwać się pojęciami długości, szerokości i wysokości, które rozumiane są tak jak na rysunku poniżej:

  

  Oto ogólne zasady doboru powiązane ze złotym podziałem.

  Długość

  Dla drzew wysokich, długość doniczki powinna wynosić około 2/3 wysokości drzewa.

  Dla drzew szerszych niż wyższych (lub o znacznej szerokości w stosunku do wysokości) długość doniczki powinna wynosić około 2/3 szerokości korony.

  Szerokość

  Doniczka powinna być nieco węższa od drzewka, gdy patrzymy na nie z boku.

  W przypadku okrągłych doniczek, promień doniczki powinien być równy około 1/3 wysokości bonsai

  Wysokość

  Wysokość doniczki powinna być równa średnicy pnia tuż nad nebari.

  Stosunek długości do wysokości

  Niskie doniczki

  Niskie doniczki do bonsai nawiązują płaskich terenów typu pola i łąki, i głównie służą do nasadzeń grupowych i form wyprostowanych.

  Dla nasadzeń grupowych o znacznej szerokości – 25:1 – 15:1
  Dla nasadzeń niewielkich grup drzewek – 15:1 – 10:1
  Dla bonsai o wielu pniach, formy lekko pochylone i wyprostowane: 10:1 – 8:1

  Doniczki o średniej wysokości

  Doniczki o średniej wysokości nawiązują do wzgórz, na których rosną drzewa w formach pochylonych i wygiętych.

  Dla bonsai z drzew liściastych posiadających mocny pień 8:1 – 6:1

  Wysokie doniczki

  Wysokie doniczki do bonsai nawiązują do takich miejsc jak strome zbocza.

  Dla mocnych starych bonsai o wyraźnym charakterze (np. sosny) 5:1 – 4:1
  Dla dużych drzew o bardzo mocnym pniu 4:1 – 3:1
  Dla półkaskady: 1,5:1 – 1:1
  Dla kaskady: 0,45 : 1 – 0,9:1

  Położenie drzewka w doniczce

  W donicach prostokątnych

  Dla formy wyprostowanej umieszczamy drzewko w donicy zgodnie z regułą złotego podziału:

  

  Dla form pochylonych należy dobrać miejsca posadzenia tak, aby pochylenie pnia harmonizowało z doniczką, np. przy pniu pochylonym w prawo, drzewko sadzimy na lewo od środka, aby wyrównać proporcje.

  W przypadku nasadzeń grupowych główne drzewo sadzimy w mocnym punkcie złotego podziału z przodu (poniżej przykład dla ułożenia po lewej stronie doniczki; poniżej Goshin z mocnym punktem po prawej stronie). Rozkładając pozostałe drzewa musimy zapewnić, aby niezależnie od kierunku z jakiego patrzymy drzewa, nigdy 3 drzewa nie znajdowały się w jednej linii.

  

  

  W donicach o pozostałych kształtach

  Stosując doniczki okrągłe, kwadratowe, o kształcie regularnych wielokątów drzewko sadzimy na środku z delikatnym przesunięciem w lewo lub prawo.

  Idealna doniczka a praktyczne możliwości

  Stosując te zasady trzeba mieć na względzie potrzeby drzewek oraz naszych możliwości. I tak, jeżeli bonsai z jabłoni, która ma duże zapotrzebowanie na wodę umieścimy w niskiej doniczce, może to oznaczać, że będziemy musieli podlewać roślinę 5 razy w ciągu gorących dni, co dla pracujących bonsaistów może być niewykonalne. Tak więc zachowanie wymogów kompozycyjnych w tym przypadku może doprowadzi do zasuszenia drzewka.

  Gdzie kupić?

  Zobacz moje zestawienie producentów i sprzedawców doniczek do bonsai.

  Na koniec

  Wybór doniczki nie jest rzeczą prostą i w dużej mierze zależy od osobistego smaku. Warto jednak świadomie podjąć decyzję o wyborze tego czy inne typu doniczki i przedyskutować go ze swoim Nauczycielem, tak aby uzyskać od niego radę. Z czasem zbierzemy doświadczenie w wyborze odpowiedniej doniczki dla naszych pięknych bonsai i wyrobimy sobie nasze własne kanony w tym względzie.